Bel me terug
Bel me terug

Laat uw telefoonnummer achter, en wij bellen u terug.

Installatieontwerp en advies

Eerlijk en grondig onderbouwd

Over ons

Duurzaamheid in ontwerpproces, doel of middel?

Iedereen is het er inmiddels wel over eens dat het begrip duurzaam(heid) een containerbegrip* is geworden en te pas en te onpas wordt ingezet in allerlei (verkoop) campagnes. Hoe ga ik als verstandige ontwerper om met dit containerbegrip? Om deze vraag te beantwoorden zal ik eerst een andere vraag moeten beantwoorden, nl.

Is duurzaamheid nu een doel of een middel?

Duurzaamheid wordt vaak in verband gebracht met doelstellingen, zodat je geneigd bent om te veronderstellen dat een duurzaam ontwerp een doel is. Ik zie dit toch anders. Ik vind het een middel. Vaak gaat het mis als duurzaamheid als doel in het ontwerpproces wordt beschouwd. Het echte doel van de installatie, het goed functioneren van een installatie, wordt vaak niet gehaald omdat teveel op duurzaamheid is ingezet. En dan gaat het vervolgens dubbel mis omdat een niet goed functionerende installatie per definitie niet duurzaam is. Dus voor degene die toch denkt dat het een doel is: je hebt je doel dan dus niet bereikt.

Je zou het kunnen vergelijken met "de schijf van vijf". Deze is in het leven geroepen om (als doel) mensen gezond en gevarieerd te laten eten. Stel dat je hier één onderdeel (schijf) uit pakt en zegt: voortaan gaan we ons (volledig) focussen op zuivel. We gaan zoveel mogelijk zuivel eten of we gaan ons maximaal inzetten om zuivel toe te passen. Volgens mij behoeft dit geen verdere uitleg om te begrijpen dat je er niet gezonder op wordt, maar juist minder gezond wordt. Hoe goed je je ook inspant. Installaties in gebouwen zou je kunnen beschouwen als één van de meerdere schijven die een rol spelen om het uiteindelijke doel te bereiken. Ik neem hiervoor een voorbeeld van een kantoorgebouw. Het doel van het kantoorgebouw is mensen huisvesten en in goede omstandigheden kunnen laten werken. Dit wordt bereikt met de middelen(schijven):  

  • Juiste locatie kiezen
  • Gebouw neerzetten
  • Gebouw voorzien van de nodige installaties

Deze punten kun je beschouwen als hoofdmiddelen.
Per onderdeel kun je vervolgens weer verder onderverdelen in sub-middelen (subschijven), bijv. toepassing van duurzaamheid.

Maar kan duurzaamheid of het toepassen van duurzame producten dan geen doel zijn?

Dat hangt er maar net vanaf in welke hoedanigheid je je bevindt. Ik merk geregeld dat leveranciers van duurzame producten zich inspannen om jou als ontwerper te doen geloven dat die duurzame installatie het ultieme doel is. Toch geldt ook voor de leverancier dat deze er belang bij heeft dat zijn product goed wordt toegepast en goed functioneert. Dus gelukkig zie ik ook bij deze groep soms een meer genuanceerde benadering. Wat uiteindelijk ook weer zijn vruchten kan afwerpen.

Praktijkvoorbeeld waarbij duurzaamheid als doel is benaderd en het mis ging: een schoolgebouw. 
Doel van het ontwerp had moeten zijn: het goed en praktisch huisvesten van leerlingen en docenten zodat goed onderwijs gegeven kan worden.
In het ontwerpproces is echter de nadruk gelegd op duurzaam bouwen (dubo). Hier is mijn inziens duurzaamheid als doel beschouwd.
Maatregelen: o.a. zeer goede isolatie (rc-waarden >5,0), half rond gebouw met voorzijde op het zuiden gericht (=passieve zonne-energie).
Gevolg:

  • Gasverbruik gering
  • Elektriciteitsverbruik hoog (vanwege zonwering in zomer ligt het gebruik hoog en wordt er veel verlichting aangezet)
  • Luchtkwaliteit (ventilatiegraad) is goed i.v.m. toepassing balansventilatie
  • Comfort in het gebouw is buiten de wintermaanden matig (te warm) doordat er veel (zonne)warmte via de zuidgevel in het gebouw komt. Bovendien wordt de warmte die in het gebouw wordt ontwikkeld (zonnewarmte, apparatuur, verlichting, personen) nauwelijks op natuurlijke wijze uit het gebouw afgevoerd omdat de goed geïsoleerde schil dit tegenhoud.
  • Veel klachten over te hoge temperatuur in het gebouw en hieruit afgeleide klachten
  • Uit bovenstaand voorbeeld blijkt dat het gebouw niet goed beantwoord aan het primaire doel omdat maximaal is ingezet op het middel duurzaamheid. 
* Containerbegrip: woorden die over een bepaalde periode heel populair geworden zijn. Denk aan inspiratie, duurzaam en authenticiteit. Mooie woorden maar qua zeggingskracht allesbehalve inspirerend.