De keerzijde van duurzaam en verduurzamen
De begrippen duurzaam, verduurzamen, groen, Co2 neutraal, klimaatneutraal, Bijna Energie Neutrale Gebouwen (BENG), milieuverantwoord etc. zijn tegenwoordig niet meer weg te denken uit de hedendaagse communicatie binnen de installatiesector, maar ook daar buiten.
Of er nu luiers, houten kozijnen of warmtepomp installaties worden aangeprezen, er zal vaak gebruik worden gemaakt van een of meer van deze begrippen. En binnen de installatiesector zou je het begrip “duurzaam” misschien wel als het meest gebruikte claim-ingrediënt kunnen beschouwen. Wat is hier mis mee, zou je kunnen denken, als dit begrip staat voor rekening houden met toekomstige generaties?
In deze blog ventileer ik mijn visie waarom het blindelings inzetten op verduurzamen en het te pas en te onpas gebruiken (of misbruiken) van deze begrippen een averechts effect kunnen hebben. Omdat er steeds meer huizen zijn voorzien van duurzame installaties (bijvoorbeeld warmtepomp, laagtemperatuur verwarming, zonnecollectoren, zonnepanelen (PV), ventilatie met WTW, etc.) krijgen we steeds beter inzicht hoe de ervaringen van de gebruikers zijn.
Als wij worden ingeschakeld om een deskundigenoordeel te geven en/of klachtenonderzoek te doen bij installaties, krijgen we een steeds duidelijker beeld waar het mis kan gaan.
Eerlijk duurt het langst
Wellicht een cliché, maar toch lastig voor velen om in de praktijk te brengen. Wees eerlijk bij het geven van advies of het aanbevelen van producten. Geef ook aan wat de negatieve kanten zijn. Het aan de voorkant scheppen van hoge verwachtingen verhoogt het risico dat de gebruiker gaat klagen als deze (te hoge) verwachtingen niet uitkomen. Veel klachten hebben namelijk hun oorsprong in de wijze waarop er aan de voorkant is gecommuniceerd of juist niet is gecommuniceerd.
Dit geldt uiteraard ook voor het advies omtrent verduurzaming. Vaak wordt er vanuit de leverancier (en soms ook door de installateur) de nadruk gelegd op de vele voordelen van duurzame maatregelen. Het bespaart energie, is comfortabel en heel eenvoudig in het gebruik. Het lijkt dan alsof dit volledig wordt gerealiseerd met het aanbevolen product en/of toestel. De werkelijkheid is veel genuanceerder. Voor het kunnen toepassen van duurzame maatregelen zal aan een aantal belangrijke voorwaarden moeten worden voldaan.
Een eenvoudig voorbeeld hiervan is het toepassen van laagtemperatuurverwarming/warmtepomptechniek in een bestaande woning. De bewoner zal dit alleen als behaaglijke verwarming kunnen ervaren als de woning heel goed is (of wordt) geïsoleerd inclusief het toepassen van minimaal HR++ beglazing. Ook zal aandacht moeten zijn voor eventuele koudebruggen en de verhouding van de hoeveelheid beglazing/kozijnen ten opzichte van het totale geveloppervlak. Maar dan ben je er nog niet. Laagtemperatuurverwarming is in principe minder comfortabel dan hoogtemperatuurverwarming. Dus als mensen gewend waren aan hoogtemperatuurverwarming (bijv. met radiatoren), geef dan goed aan dat in de nieuwe situatie met bijvoorbeeld vloerverwarming of laagtemperatuur convectoren, de verwarming anders voelt en (meestal) minder snel reageert. Ook is het van belang om zoveel mogelijk hieromtrent op schrift te zetten zodat men nog eens kan nalezen wat de uitgangspunten en consequenties zijn van de te nemen (of genomen) maatregelen.
Gebouw verliest steeds minder warmte: positieve en negatieve bijvangst
Het is logisch dat een gebouw minder warmte verliest als de isolatie optimaal is. Dit is wat we willen, zodat er minder energie nodig is om het gebouw op temperatuur te houden. Naast dit belangrijke voordeel is er ook een nadeel waar wel rekening mee gehouden moet worden. Wat gebeurt er in de zomerperiode als er geen warmteverlies is en de buitentemperatuur regelmatig ruim boven de 20°C uitkomt? We zien steeds vaker dat in duurzame woningen en gebouwen zonder koeling het in de zomer te lang ondragelijk warm is. Je zou dit kunnen opvatten als negatieve bijvangst van de hoge isolatiegraad. De warmte in de woning zal, door onvermijdelijke externe- en interne bronnen (bezonning, mensen, apparatuur etc.), in de perioden waarbij de buitentemperatuur lager is dan de binnentemperatuur ook minder gemakkelijk het gebouw kunnen verlaten. Dit heeft tot gevolg dat de temperatuur relatief hoog oploopt. Het is daarom aan te bevelen om vooraf op basis van de toegepaste maatregelen en constructies inzichtelijk te maken hoe groot de temperatuuroverschrijding wordt. Het gebeurt dan ook regelmatig dat wij hiervoor worden ingeschakeld. Wij maken gebruik van speciale simulatiesoftware waarmee op basis van een samengesteld klimaatbestand het temperatuurverloop in elk vertrek kan worden bepaald, gedurende een volledig jaar (8760 uur). Ook kunnen wij hiermee bepalen hoeveel koelvermogen er nodig is om het gebouw of woning tot acceptabele temperaturen te kunnen koelen.
Conclusie
Binnen de installatiesector ontkom je niet aan het begrip “duurzaam” omdat dit bij vrijwel elke toepassing wordt gebruikt om de installatie of het onderdeel van de installatie aan te prijzen. Als hierbij niet goed wordt aangegeven wat de (mogelijke) negatieve gevolgen kunnen zijn, wordt de kans op een teleurstellingen bij de klant groter. En als dit maar vaak genoeg gebeurt zal een bepaalde maatregel daardoor minder populair kunnen worden.
Het is daarom belangrijk om in een vroeg stadium duidelijk en eerlijk te communiceren. Omdat bij duurzame gebouwen met een goed geïsoleerde schil de kans op temperatuuroverschrijding toeneemt is het verstandig om in het voortraject een temperatuuroverschrijdingsberekening te maken waarmee inzichtelijk wordt gemaakt hoe groot de overschrijding is en met welke maatregelen deze overschrijding kan worden beperkt.
Bart van Duin